Waarom het einde van het schooljaar telt voor de groepsdynamiek van de klas.

Sociale veiligheid, zelfbewustzijn en veerkracht zijn essentiële bouwstenen voor een gezonde groepsdynamiek in de klas. Het is belangrijk dat diezelfde waarden ook aan bod komen bij het afsluiten van die groep. Ik herinner me nog levendig de momenten op die laatste schooldag. Een heel jaar heb je samengewerkt en hoewel we reikhalzend uitkijken naar de vakantie was elk afscheid van een zo mooi opgebouwde groep toch steeds weer even slikken.

Kinderen moeten kunnen benoemen wat ze geleerd hebben, waar ze trots op zijn, waar ze verdriet of spanning over voelen. Ze moeten ruimte krijgen om elkaar te bedanken, om dingen recht te zetten, om afscheid te nemen op een manier die past bij wie ze zijn.

En dat is net waar sociaal-emotioneel leren om draait: emoties herkennen, reguleren, er woorden aan geven en die sociaal vaardig leren inzetten.

En wil je nog iets verder gaan, dan kijk je met een Human Design-bril naar wat elk kind nodig heeft om goed af te ronden. Misschien is dat wel een nood aan expressie, rust, een ritueel of net verbinding.

Als je daarop inspeelt creëer je geen standaardafscheid, maar een gedragen overgang.

Hieronder vijf krachtige, haalbare en waardevolle werkvormen om het schooljaar af te ronden om.

Tip 1 - De Cirkel van Terugblik

Maak aan het eind van het schooljaar ruimte voor een klassikale terugblik in kringvorm.

Zet stoelen in een cirkel – iedereen is gelijk, iedereen hoort erbij.

Geef elk kind een spreeksteen of voorwerp en laat hen één voor één vertellen:

• Wat heb ik dit jaar geleerd over mezelf?

• Wat vond ik moeilijk, en hoe ben ik daarmee omgegaan?

• Waar ben ik trots op?

• Wie heeft mij geholpen of geraakt?

Deze oefening vertrekt vanuit zelfreflectie (Rots), maar nodigt ook uit tot verbinding (Water). Geef zelf het voorbeeld, wees eerlijk en menselijk. Laat ook ruimte voor tranen, stilte of humor.

Human Design-tintje: Kinderen met een sterke ‘emotionele autoriteit’ (vaak gevoelige types) hebben baat bij meer tijd om na te denken. Geef hen eventueel op voorhand de vragen mee.

Tip 2 - Complimentencirkel of ‘Dankjewel-boekje’

Laat kinderen bewust stilstaan bij wat ze aan elkaar gehad hebben. Geef iedereen een blad met hun naam in het midden. Dat blad gaat de klas rond. Elk klasgenootje schrijft een oprecht compliment of bedankje.

Is dat te intens? Maak er een ‘top 3’-versie van: elk kind schrijft iets positiefs over drie klasgenoten, en jij zorgt dat iedereen minstens twee briefjes terugkrijgt.

Zo ervaren kinderen wat waardering en erkenning doen – belangrijke doelen binnen sociaal-emotioneel leren.

Extra waarde: Kinderen leren dat je niet alleen moet krijgen in een groep, maar ook actief kunt geven. Dat is sociaal vaardig gedrag op zijn best

"Iedereen wordt geboren met het recht om anders te zijn." – Ra Uru hu -

Tip 3 - Het Rots & Water -pad

Leg op de speelplaats of in de klas een symbolisch parcours uit – een ‘levend’ Rots-en-Water-pad. Gebruik touwen, matjes, krijt of hoepels. Elk kind loopt het pad en stopt op bepaalde plekken:

• De ‘rots’ (zelfvertrouwen): hier kiest het kind iets waar hij/zij trots op is.

• Het ‘water’ (verbinding): hier bedankt hij/zij iemand of vertelt over een mooi moment van samenhorigheid.

• De ‘brug’ (transitie): hier kijkt het kind vooruit – wat neem ik mee naar volgend jaar?

Maak het niet zwaar, hou het speels, maar geef het wel betekenis. Laat eventueel medeleerlingen of jijzelf iets symbolisch meegeven op het einde van het pad – een kaartje, een lintje, een affirmatie.

Dit ritueel combineert de kernprincipes van Rots en Water met de kracht van rituele afsluiting (iets wat binnen Human Design belangrijk is voor bepaalde types zoals projectors of reflectors).

Tip 4 - De emotiewijzer

Gebruik een visuele emotiewijzer (met gezichten, kleuren of pictogrammen) om kinderen te laten tonen hoe ze zich voelen bij het afscheid.

Laat hen kiezen:

• Blij omdat het vakantie is

• Verdrietig om afscheid

• Bang voor het onbekende volgend jaar

• Trots op het jaar

• In de war…

Laat hen daarna (vrijblijvend) een praatkaartje trekken met vragen zoals:

• Wat ga je missen aan deze klas?

• Welke herinnering wil je nooit vergeten?

• Wat wens je je klasgenoten toe?

Deze oefening bevordert emotieherkenning en expressie, kernaspecten in Sociaal Emotioneel Leren. Je traint er kinderen mee om hun binnenkant te delen op een sociaal veilige manier.

Human Design-aanraking: Sommige kinderen hebben een ‘sacrale autoriteit’ – ze reageren vanuit hun buikgevoel. Hen kun je beter laten kiezen uit opties (“Voel je je meer zo of zo?”) dan open vragen stellen.

Tip 5 - De toekomstdroom-kaart

Laat elk kind een kaart maken of kiezen waarop ze hun wens, droom of doel voor volgend jaar schrijven.

Die kaart kunnen ze:

• aan zichzelf adresseren en jij stuurt ze volgend schooljaar op

• in een gezamenlijke klasdoos bewaren die je ritueel “sluit”

• symbolisch aan de klas geven (“dit neem ik mee, maar ik laat ook iets moois achter)

Dit laat kinderen bewust omgaan met persoonlijke groei, én met loslaten. Je helpt hen zichzelf zien als iemand die niet stilstaat, maar ontwikkelt – ondanks afscheid.

Als je wil, kun je Human Design-elementen invoegen zoals:

• Droom je van iets groots (manifestors)?

• Droom je van iets moois samen (projectors)?

• Of hou je het liever concreet en tastbaar (generators)?

Zo betrek je ook hun unieke energie en expressievorm in het proces.

Tot slot: afronden is ook opvoeden, zeker als je groepsdynamiek in de klas gedurende het schooljaar best pittig was.

Een schooljaar afsluiten is geen formaliteit. Het is een kans om kinderen iets wezenlijks te leren over wie ze zijn in relatie tot anderen. Over hoe je met respect afscheid neemt, hoe je emoties ruimte geeft, en hoe je een groep loslaat zonder elkaar te vergeten.

Of je nu werkt in de lagere school of het buitengewoon onderwijs: neem de tijd, geef betekenis, en wees creatief. Sluit af zoals je begonnen bent: met aandacht, warmte en visie.

Want wie goed leert afscheid nemen, leert ook beter verbinden. En dat is misschien wel de meest waardevolle sociale vaardigheid die er is.

🌿 Gratis Download? Neem hier een kijkje 🌿